Pamimpin Nu Adil, Guru Nu Kacida
Di hiji sakola menengah di hiji lembur nu asri, aya kepala sakola nu kasohor ku pidato-pidatonana ngeunaan adab, disiplin, jeung moralitas, Bapa Supriatna. Unggal Senén, manéhna nyuprih naséhat ka murid-murid ngeunaan kabagjaan hirup, kahadean, jeung tanggung jawab. Tapi di tukangeun éta sadayana, aya hiji kanyataan anu henteu saeutik jalma nu nyaho: anjeunna henteu sakitu adilna ka guru-guru, utamana guru honorer.
Salah sahiji guru nu sering katarajang perlakuan henteu adil téh nyaéta Pak Darwan, guru matematika nu geus lila ngajar di dinya. Anjeunna sering dijadikeun tumbal unggal aya kasalahan administrasi, unggal Senén jadi pembina upacara bari henteu meunang giliran batur, malah unggal gajian, sok diperedih pikeun nyumbang "pikeun kabutuhan sakola."
Kaayaan beuki parah. Sakapeung, Pak Darwan diserewel di hareupeun murid, dituding henteu disiplin, padahal kepala sakola sorangan leuwih sering henteu aya di sakola kalayan rupa-rupa alesan. Anjeunna henteu kantos kalibet dina kagiatan pangajaran langsung, tapi resep nyalahkeun guru-guru nu aya di handapeunna.
"Pak Darwan, anjeun kantun tugas deui! Kumaha murid rék maju upami guruna henteu masihan conto anu saé?" ceuk Bapa Supriatna kalayan sora nu ngahaja digedékeun nalika rapat, padahal sakabéh guru nu séjén terang yén masalah téh lain di Pak Darwan sorangan, tapi di sistem nu henteu adil.
Lila-lila, Pak Darwan asa teu tahan. Anjeunna henteu kantos meunang panghargaan, sanajan sakola terus hasil dina loba kompetisi matematika berkat dedikasi dirina. Murid-muridna ngarasa kasian, tapi henteu wani nyarita. Unggal Senén, nalika anjeunna ngadeg di podium upacara, haténa beuki leuleus, sabab terang yén anjeunna ngan dijadikeun alat pikeun nutupan kalemahan kepala sakola.
Dugi ka hiji poé, salah sahiji murid nu boga kolot aktivis pendidikan nyaksian kumaha Pak Darwan dipermalukeun di hareupeun sakabéh murid. Murid éta nyarios ka bapana, nu engkéna nyebarkeun kajadian éta ka média lokal.
Beja éta mimiti sumebar. Warga lembur nu tadina ngahormat ka kepala sakola mimiti nanya-nanya. Naon sababna kepala sakola sok teu aya di tempat? Kunaon guru honorer sok diteken? Sabaraha lila kanyataan ieu ditutupan?
Dina hiji rapat dadakan, Pak Darwan angkat biantara di hareupeun sakabéh guru.
"Sim kuring parantos lila ngajar di dieu. Abdi henteu peryogi panghargaan, tapi abdi hoyong diperlakukeun kalayan adil. Upami henteu, sakola moal maju sabab nu leutik sok diteken, nu luhur teu kantos diajar." Anjeunna ngomong tenang, tapi eusina matak sakabéh guru tarik hawatos.
Ku sabab tekanan masarakat, dinas pendidikan turun leungeun. Bapa Supriatna ahirna dipindahkeun, sedengkeun aturan anyar ngeunaan transparansi jeung adilna perlakuan ka guru honorer mimiti dilarapkeun di sakola.
Pak Darwan, sanajan henteu sugema lengkep, sahenteuna tiasa ngaraos aya keadilan nu mimiti diwangun. Anjeunna terang, perjuangan mah panjang, tapi sakola henteu bisa ukur jadi tempat dimana nu boga kakawasaan bebas nyiksa nu lemah.